Op 28 februari wordt de precieze plaatsing van sculptuur Driftplein in Dalen, Drenthe uitgezet door Observatoium, de opdrachtgever Helderrood en de aannemer HoutzagerijZweelo. Half mei wordt het beeld feestelijk ingewijd.
Het plein is een sculptuur. Het 'plattelandsplein' is niet de vormgeving van het totale beschikbare oppervlak, maar een plein op het knooppunt. Drie driehoekige houten geraamtes van imaginaire gebouwen omsluiten een driehoekige halfverharde ruimte, die de illusie van een pleintje biedt en allerhand zit- en observatiemogelijkheden biedt. De drie skeletten symboliseren drie Drenthse typologieën van bebouwing, die men in de omgeving aantreft: hallenhuisboerderij, vakantiewoning en industriehal (voor industrie én voor recreatie).
Natuurkunst Drenthe is de initiatiefnemer van GreenArtSpots: grotere blijvende kunstprojecten in het landschap van Drenthe, die een verbinding maken tussen landschap, natuur en kunst. Dick Lubbersen nodigde Observatorium uit om een GreenArtSpot te ontwerpen in het weilandengebied tussen het dorp Dalen en de toeristische attracties Huttenheugte en Plopsaland. "Op de grens van zand en veen is een knooppunt van wandel- en fietspaden nabij het Drostendiep; een locatie die veel vertelt over 'de oude en nieuwe economie' van dit landschap. Van klein agrarisch naar groot agrarisch en van klein toerisme naar groot toerisme." Tijdens de gezamenlijke verkenning van de opdrachtgevers en de kunstenaars werd het tegenstrijdige begrip plattelandsplein bedacht; een plek van samenkomst buiten het dorp.
ANALYSE
Pleinen geven ons het gevoel voor stilstand gemaakt te zijn, het is de plaats van aankomst na een reis; hier is het midden voor bewoner en reiziger. Een stads- of dorpsplein is over het algemeen een omsloten ruimte tussen gebouwen; in de stad vrij dicht op elkaar, in een dorp wat ruimer van opzet maar het plein of de brink is door bebouwing omgeven.
Wat voor plek is de bocht aan de Drift? Op plattegronden met recreatieve routes is het een knooppunt; de ruimte zelf lijkt een bijproduct van verkaveling, ontwatering en verkeersveiligheid. Vroeger ontstonden op knooppunten pleinen: stadspleinen, dorpspleinen, brinken voor handel, doorreis, overleg, gemeenschap, rust. Wat voor plein kan een knooppunt worden als er wel routes samenkomen, maar geen economische activiteit ontstaat?
VRAAG
Het knooppunt bij Dalen biedt zicht op de horizon, oneindige velden, lange bomenrijen en in de verte de bebouwing. Het is geen plein. De reiziger die hier aankomt is al op de plaats van bestemming: hij is buiten, hij is onderweg, hij werkt niet, hij heeft plezier. Maar hij is gewongen te bewegen; recreatie is bewegen. Voor rust en stilstand moet de reiziger in het recreatiecentrum zijn (ook een contradictio in terminis).
Hoe kunnen we een omslotenheid, een plek van niet-bewegen, rust en samenkomst maken op een knooppunt zonder te bebouwen? Het is immers de bebouwing van een plein die ons aantrekt, het is de omslotenheid en de sfeer ervan die tot onze verbeelding spreken en het is het kijken naar de ander dat een plein attractief maakt. Maar hoe behouden we het gevoel in de buitenlucht te zijn waar we onze beslommeringen vergeten? En hoe kunnen we een relatie met de geschiedenis van de omgeving maken?
ONDERZOEK
De beschikbare plek aan de Drift is non-descript, maar biedt interessante uitzichten op een fraai landschap aan een niet groot maar wel gestaag aantal passanten. Het onderzoek van Jong Observatorium wees uit dat de lokatie tussen oud en nieuw land en tussen recreatie en bewoning een evidente plek voor rust en verpozing is, dat een open structuur in het horizontale en het vertikale vlak het meest geschikt is om een zichtbare markering te vormen en de bomenrijen en uitzichten te respecteren. Voorts bleek het ook nodig om de lokatie van een duidelijke kadrering te voorzien, omdat dit knooppunt onoverzichtlijk is. De plek zou gebaat zijn bij een object van verwondering, dat de nieuwsgierigheid prikkelt en tenslotte zou daar een nieuwe naam bij horen om aan te duiden wat het is en waar je heen moet.
VOORSTEL
Het thema "van klein agrarisch naar groot agrarisch en van klein toerisme naar groot toerisme" is duidelijk afleesbaar in de vorm en vormgrootte van de geraamtes.
Telkens twee zijden van een geraamte vormen één facade van de respectievelijke typologie, geleed met deuren en vensters in de muur; de derde zijde is geheel open. Je ziet het gebouw in het beeld, maar ook het landschap in een kader.
Het bestaande halfverharde pad verbreedt zich tussen de drie gebouwen tot een driehoekig plein, dat uitnodigt uit tot zitten, observeren, oriënteren en gezien worden. De beschutting is deels schijn, deels reëel. De ligging van de drie gebouwen suggereert voor de autobilist een boerderij met bijgebouwen op een aannemelijke lokatie. Een nieuwe routing van het fiets/wandelpad zorgt ervoor dat in het midden en op de grens van de doorgaande weg een driehoekige plek onstaat waarop 'het plein in het knooppunt' ligt, waar je 'de drift kan observeren'. Een 'drift' is de weg waarover de kudde naar het weiland bracht, de kudde zelf werd ook wel eens 'drift' genoemd. De drift, dat is in onze huidige tijd: de kudden fietsers, toeristen, automobilisten, etc. Vandaar de keuze voor de titel: driftplein.
Driftplein is een samenstel van paradoxen: een 'binnenbuiten' een 'plein op een knooppunt', een 'tekening als zitmeubel'. De tegenstrijdigheid van de term plattelandsplein is gebruikt om met sculptuur een open omslotenheid te creëren. Er is een intrigerende mengeling van attractie, suggestie en verpozing ontstaan. Bij behoefte zou men aan dit plein kunnen voortbouwen, wellcht dient zich ooit een ecomische activiteit aan….
images:
